Er ligt een nieuw wetsvoorstel op tafel dat veel zzp'ers aangaat: de Zelfstandigenwet. Het voorstel is opgesteld door Kamerleden van VVD, D66, CDA en SGP. Het doel? Meer duidelijkheid voor jou als zelfstandige én minder schijnzelfstandigheid. Deze wet moet de huidige Wet DBA (en opvolger Wet VBAR) vervangen.
Een helder kader vooraf in plaats van giswerk
Wanneer ben je nu écht zelfstandig ondernemer en wanneer lijk je – juridisch gezien – toch meer op een werknemer? Tot nu toe bleef dat koffiedik kijken achteraf onder de Wet DBA. Het nieuwe wetsvoorstel Zelfstandigenwet draait dat om: vóór je start weet je precies of je als zzp’er mag werken. De wet introduceert:
De Zelfstandigentoets: vijf voorwaarden waarmee jij bewijst dat je ondernemer bent.
De Werkrelatietoets: vier checks of de samenwerking geen verkapt dienstverband is.
Een onafhankelijke commissie die (op verzoek) bindende uitspraken doet, zodat jij en je opdrachtgever niet meteen bij de rechter belanden.
De wet introduceert een zelfstandigentoets. Voldoe je aan alle vijf onderstaande voorwaarden? Dan ben je zelfstandig ondernemer in juridische zin. Kun je er niet aan voldoen, dan ben je werknemer.
Kijk per voorwaarde of er één of meer voorbeelden op jou van toepassing zijn. Je hoeft niet aan al die voorbeelden te voldoen.
Lees je mobiel? De tabellen in dit artikel zijn het duidelijkst in landscape-mode
Voorwaarde (officieel) | Vrij vertaald | Bijvoorbeeld |
1. Je werkt voor eigen rekening en risico. | Je loopt ondernemersrisico. | Wisselende winst, aansprakelijk voor herstelkosten, risico op wanbetaling, meerdere opdrachtgevers, geen doorbetaling bij ziekte (tenzij zelf verzekerd). |
2. Je voert een deugdelijke administratie. | Je hebt je zakelijke administratie op orde. | KVK-inschrijving, zakelijke bankrekening, btw-ID, facturen volgens de regels, boekhouding conform AWR. |
3. Je gedraagt je in het economisch verkeer als zelfstandig ondernemer. | Je bent zichtbaar als ondernemer. | Actieve acquisitie, website of socials, eigen huisstijl, investering in tools/opleidingen. |
4. Je hebt een adequate voorziening getroffen tegen het risico van arbeidsongeschiktheid. | Je hebt een vangnet bij arbeidsongeschiktheid. | Particuliere AOV, schenkkring of aantoonbare buffer; sluit straks aan op de geplande basis-AOV. |
5. Je hebt een proportionele bijdrage voor een voorziening bij pensionering. | Je regelt je pensioen. | Lijfrente, pensioenbeleggen, vrijwillige voortzetting oud fonds, vastgoed. Het gaat om een redelijke voorziening, geen vast bedrag. |
De werkrelatietoets: over de samenwerking met je opdrachtgever
Naast de zelfstandigentoets geldt óók een werkrelatietoets. Deze toets beoordeelt of jullie samenwerking niet toch op een gewone baan lijkt. De wet noemt vier kenmerken van een echte zelfstandigen-relatie. Als je op alle vier ‘ja’ kunt zeggen - en je ook aan de vijf voorwaarden van de zelfstandigentoets voldoet - staan alle seinen op groen.
Voorwaarde (officieel) | Vrij vertaald |
1. Er is sprake van vrijheid van organisatie van werk. | Jij bepaalt hoe je het werk inricht. |
2. Er is sprake van vrijheid van organisatie van werktijd. | Jij kiest wanneer je het werk doet. |
3. Er is geen sprake van een hiërarchische controle. | Je opdrachtgever beoordeelt het eindresultaat, niet elke stap ernaartoe. |
4. De partijen hebben de bedoeling om anders dan op grond van een arbeidsovereenkomst arbeid te verrichten. | Jullie willen allebei geen overeenkomst op basis van arbeid, maar op basis van opdracht. En jullie handelen daarnaar. |
Voorbeeld: Je bouwt als webdeveloper een nieuwe webshop. Jullie komen overeen dat de site op 1 augustus live moet, maar jij bepaalt zelf waar, wanneer en met welke tools je werkt. Gebeurt de beoordeling pas op het eindproduct én voldoe je aan de vijf ondernemerscriteria uit de zelfstandigentoets? Dan staat niets jouw zelfstandige status in de weg.
Sectorale aanpak voor betere bescherming én minder onnodige regels
In het wetsvoorstel staat ook een extra bepaling over sectoren waarin schijnzelfstandigheid vaker voorkomt. De wet maakt het mogelijk dat er per sector extra regels komen. Dit noemen ze 'sectoraal rechtsvermoeden van werknemerschap'.
Wat betekent dat? Alleen in sectoren waar dit écht nodig is, kunnen aanvullende criteria gelden. Denk aan sectoren met een verhoogd risico op schijnzelfstandigheid. Voldoe je als zzp’er in zo’n sector aan een meerderheid van die aanvullende criteria? Dan wordt vermoed dat je werkt als werknemer (tenzij je het tegendeel aantoont).
Deze aanpak is bedoeld om andere sectoren niét onnodig te belasten met extra regels.
Hoe vaak check je of je aan alle voorwaarden voldoet?
De wet legt geen vaste herhaaltermijn op; jij en je opdrachtgever zijn zelf verantwoordelijk voor actuele onderbouwing. Maar je kunt deze vuistregels hanteren:
Toets | Minimaal uitvoeren
| Praktische tip |
Zelfstandigentoets | Bij een nieuwe opdrachtgever of zodra jouw eigen situatie wezenlijk verandert (nieuwe rechtsvorm, AOV stopgezet, pensioenopbouw aangepast). | Zie het als je persoonlijke rijbewijs; herijk jaarlijks of na grote wijzigingen. |
Werkrelatietoets | Bij elke nieuwe opdracht en wanneer de samenwerking verandert (bijv. van projectprijs naar vaste daginhuur) | Neem de vier antwoorden op in je opdrachtbevestiging en check opnieuw als één antwoord mogelijk ‘nee’ wordt. |
Verantwoordelijkheid voor AOV en pensioen
De wet verplicht elke zelfstandige om "adequaat" verzekerd te zijn tegen arbeidsongeschiktheid en “redelijk” voor pensioen te sparen. Hoe je dat regelt, kies je zelf:
Tegen arbeidsongeschiktheid kun je bijvoorbeeld... | Voor je pensioen kun je bijvoorbeeld... |
een traditionele verzekering (AOV) afsluiten | pensioenbeleggen (lijfrente) |
deelnemen aan een schenkkring, broodfonds of crowdsurance | regulier beleggen of sparen |
voldoende buffer opbouwen | inleg voortzetten bij een pensioenfonds via ex-werkgever |
ander vermogen aandragen | vastgoed of ander vermogen aandragen |
Zolang je kunt aantonen dat je voorziening marktconform is, voldoe je aan het criterium.
Wat merk jij ervan als de wet erdoor komt?
Meer opdrachtzekerheid: vanwege de duidelijkheid zullen opdrachtgevers weer meer zzp’ers inhuren.
Verzekering & pensioen tellen mee: zet deze met stip op je to-do-list. Regel je die nu, dan voorkom je discussie later.
Sneller duidelijkheid bij conflict: bindend oordeel van de commissie in plaats van een lange rechtszaak.
