Schijnzelfstandigheid: waar moet je als zzp’er op letten?

Wat is de stand van zaken? 

De Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) is nu van kracht. In 2016 werd de wet ingevoerd om schijnzelfstandigheid tegen te gaan, maar door onduidelijkheid werd de handhaving jarenlang op pauze gezet. Sinds 1 januari 2025 wordt er weer gecontroleerd.  

Intussen werkt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan twee nieuwe wetten. Waar de wet DBA vooral gaat over het wel of niet bestaan van een dienstbetrekking gaan deze wetten over de kwalificatie van zelfstandigen zelf.  

• De Wet VBAR (Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden) is het beoogde vervangende wetsvoorstel voor de Wet DBA. Deze wet introduceert wettelijke criteria om te bepalen of iemand als werknemer of als zelfstandige werkt. De Tweede Kamer is gestart met de behandeling van de Wet VBAR. Het huidige kabinet houdt voorlopig vast aan de invoeringsdatum 1 juli 2026, maar met de komende verkiezingen is dat onzeker. Uit een analyse van de verkiezingsprogramma’s blijkt dat maar weinig partijen de VBAR expliciet ondersteunen. 

• De Zelfstandigenwet moet helder maken wat het betekent om zelfstandig ondernemer te zijn, de juridische positie van zelfstandigen verwerken, bepalen aan welke minimale voorwaarden je moet voldoen om als zzp’er te worden gezien en onderscheid maken tussen echte ondernemers en zelfstandigen-zonder-keuze. Ook Deze wet is nog in voorbereiding. 

Wanneer is er sprake van loondienst? 

Check samen met je opdrachtgever of er geen sprake is van loondienst. Je bent in loondienst als ten minste één van de volgende situaties geldt: 

• Er is een gezagsverhouding: je wordt inhoudelijk aangestuurd en werkt onder toezicht. 

• Je kunt het werk niet door iemand anders laten uitvoeren. 

• Je ontvangt loon: denk aan doorbetaling bij ziekte of vakantiegeld. 

• Er is sprake van een fictieve dienstbetrekking (zoals bij langdurige invalklussen of thuiswerken). Check de website van de Belastingdienst of dat bij jou speelt. 

Hoe zit het met de modelovereenkomst? 

De modelovereenkomst is nog niet afgeschaft, maar speelt een steeds kleinere rol. Je kunt hem nog steeds gebruiken om de afspraken over je arbeidsrelatie vast te leggen en de Belastingdienst publiceert nog modelovereenkomsten op de website. 

Belangrijk om te weten: 

• De modelovereenkomst is géén garantie. De Belastingdienst kijkt altijd naar de praktijk: werk je écht zelfstandig of functioneer je feitelijk als werknemer? 

• De modelovereenkomst is vijf jaar geldig en moet daarna worden vernieuwd. 

• Mocht de Wet VBAR in werking treden, dan vervalt het systeem van modelovereenkomsten waarschijnlijk helemaal. Er komen dan wettelijke criteria en een rechtsvermoeden van werknemerschap onder een bepaald uurtarief. 

• Gebruik de modelovereenkomst dus alleen als tijdelijk hulpmiddel. En zorg vooral dat je in de praktijk ook écht werkt als zelfstandig ondernemer. 

Waarom is de Belastingdienst hier scherp op? 

Als je ondernemer bent, hoeft je opdrachtgever geen loonheffing of premies werknemersverzekeringen te betalen. Bovendien profiteer jij als zzp’er van belastingvoordelen, zoals de zelfstandigenaftrek. Daarom is er veel aandacht voor het tegengaan van schijnzelfstandigheid. 

Wordt je werk onterecht als zzp-werk aangemerkt, dan loopt de Belastingdienst geld mis: 

• Jij betaalt minder inkomstenbelasting 

• Je opdrachtgever betaalt geen loonbelasting en premies 

• Je draagt wel btw af, maar dat compenseert het niet 

Wat gebeurt er bij controle? 

Sinds 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium opgeheven. De Belastingdienst controleert dus weer actief of arbeidsrelaties terecht als zelfstandig zijn aangemerkt. Wel geldt 2025 als een overgangsjaar: 

• Er worden nog geen boetes opgelegd bij eerste overtredingen. 

• Je krijgt een waarschuwing en drie maanden de tijd om de situatie aan te passen (tenzij er sprake is opzet of fraude). 

• Vanaf 2026 of 2027 kunnen de controles en gevolgen strenger worden. 

Wat kun je doen?  

Schijnzelfstandigheid voorkomen begint bij bewustwording. Weten hoe jij werkt – en waarom – helpt om discussies én naheffingen te voorkomen. 

• Bespreek je werkrelatie met je opdrachtgever: is het écht zelfstandig? 

• Gebruik eventueel een modelovereenkomst, maar vertrouw er niet blind op. 

• Gedraag je als ondernemer: 

Werk voor meerdere opdrachtgevers 

Bepaal je eigen werkwijze en tijden 

Loop risico en investeer in je bedrijf 

• Blijf op de hoogte van de invoering van de Wet VBAR, volg de ontwikkelingen voor het alternatief: de Zelfstandigenwet, en volg de nieuwe criteria.