Wat valt er voor de zzp’er te halen in de komende verkiezingen?

GroenLinks-PvdA 

In het verkiezingsprogramma van GroenLinks-PvdA, Een nieuwe start voor Nederland, pleit de fusiepartij onomwonden voor het belang van een goed sociaal vangnet. Dat houdt in dat voor zelfstandigen een arbeidsongeschiktheidsverzekering verplicht wordt, waarbij van opdrachtgevers wordt verwacht dat die daar een ‘eerlijke bijdrage’ aan gaan leveren. De zzp’er zelf betaalt een inkomensafhankelijke premie. Ook zullen zzp’ers vanaf dag één pensioen moeten gaan opbouwen.  

Daarnaast bepleit het programma een einde aan nuluren- en oproepcontracten, waardoor de arbeidsmarkt straks nog maar drie contractvormen telt: de werknemer in loondienst (vast of tijdelijk), de uitzendkracht (voor onvoorspelbaar werk of ziektevervanging) en de zzp’er (voor werk dat niet tot de reguliere werkzaamheden van een organisatie behoort of specifieke kennis vereist). 

Er moet dan ook strenger worden gehandhaafd op ‘schijnconstructies’, waarvoor het ‘werknemer-tenzij’-principe wordt ingevoerd; iemand is in principe een werknemer met recht op sociale zekerheid, tenzij wordt aangetoond dat hij/zij werkt als zelfstandige.  

Diezelfde strengheid geldt voor flexwerk in het onderwijs en de zorg, om te voorkomen dat die instellingen zich wenden tot ‘dure detacheringbureaus of zzp’ers’. Met ‘gezamenlijke invalpools’ moet dergelijke dure inhuur worden voorkomen. Voor publiek gefinancierde banen wil de partij een maximum van 10 procent externe inhuur. 

Om misstanden in de uitzendbranche tegen te gaan, komt er een vergunningsplicht voor uitzendbureaus. In sectoren met veel misstanden moeten arbeidsmigranten rechtstreeks in dienst worden genomen en er komt per direct een uitzendverbod in de vleessector.  

Tot slot wil GroenLinks-PvdA bedrijven verantwoordelijk houden voor de huisvesting en onderwijs van arbeidsmigranten en hun gezinsleden. Met een verhoging van het wettelijk minimumloon en een beperking in de flexibiliteit van uitzendcontracten wil de partij de vraag naar arbeidsmigratie ontmoedigen. 

D66 

D66 wil ook een verplichte collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering. In het verkiezingsprogramma staat dat zelfstandigen een ‘eigen plek in het arbeidsrecht’ moeten krijgen.  

Het gat tussen werknemers in loondienst en zzp’ers is te groot, daarom moeten er betere lonen en eerlijker fiscale voordelen komen voor alle werkenden, om zo ‘de financiële prikkel om zelfstandig te worden’ te verminderen en oneerlijke concurrentie te voorkomen. Samen met VVD, CDA en SGP heeft D66 het wetsvoorstel Zelfstandigenwet ingediend, waarmee een arbeidsrelatie wordt getoetst voor een zelfstandige aan de slag gaat voor een opdrachtgever. Ook steunt de partij het rechtsvermoeden van werknemerschap, waarbij iemand automatisch werknemer is bij een te laag uurtarief. 

Naast de verplichte en betaalbare collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering moeten zelfstandigen gelijkwaardige toegang krijgen tot zwangerschaps- en bevallingsverlof. Ook wil D66 zelfstandig ondernemers ondersteunen in collectieve onderhandelingen, als tegenwicht tegen de marktmacht van opdrachtgevers. 

Om de arbeidsmigratie in eerlijker banen te leiden wil de partij doorlenen van uitzendarbeid verbieden, de arbeidsinspectie versterken en hogere boetes invoeren. De verantwoordelijkheid voor huisvesting komt nadrukkelijker bij de werkgever te liggen. In de logistieke sector komen er bindende afspraken om arbeid terug te dringen en ondersteuning voor het opschalen van automatisering. 

CDA 

Het CDA heeft als titel voor het verkiezingsprogramma gekozen voor Bouwen op Vertrouwen, waarmee ze zekerheid willen creëren voor zowel werknemers als zelfstandigen. Als mede-initiatiefnemer van de Zelfstandigenwet vindt de partij dat zelfstandigen verantwoordelijkheid moeten nemen voor een inkomensvoorziening bij arbeidsongeschiktheid en een toereikend pensioen. De Belastingdienst moet doorgaan met het handhaven op schijnzelfstandigheid en voor werknemers onder een ‘bepaald tarief’ wordt een rechtsvermoeden van werknemerschap ingevoerd. Werken als zelfstandige in (semi-)publieke sectoren als zorg en onderwijs dient daarnaast te worden ontmoedigd, het werknemerschap in deze sectoren juist gestimuleerd.  

De christendemocraten willen meer zekerheid bij flexibele contracten en werkgeverschap aantrekkelijker maken door ‘meer (interne) flexibiliteit.’ In geval van gedeeld werkgeverschap moeten ‘belemmeringen’ worden weggenomen, zodat werknemers makkelijker een baan bij meerdere werkgevers kunnen hebben. Het huidige cao-stelsel moet, waar nodig, worden aangepast ‘om innovatie te stimuleren’. 

Het CDA erkent misstanden in sectoren waar veel arbeidsmigranten werkzaam zijn: in het huidige systeem zijn ‘de lusten voor de ondernemer, de lasten voor de samenleving en de risico’s voor de arbeidsmigrant’. De partij wil dat gemeenten en werkgevers verantwoordelijk worden voor goede registratie van arbeidsmigranten. Ook moet de overheid bindende afspraken maken met sectoren over ‘arbeidsbesparende innovaties en verbetering van de arbeidsvoorwaarden en arbeidsomstandigheden.’ Een sectoraal verbod op uitzendkrachten is daarbij de stok achter de deur. 

VVD 

In het verkiezingsprogramma Sterker uit de storm pleit de VVD als mede-initiatiefnemer voor het wetsvoorstel Zelfstandigenwet voor zekerheid voor zowel opdrachtgevers als zelfstandigen. Geen onduidelijkheid meer en geen angst voor naheffingen, maar voor zzp’ers wel een verplichting voorzieningen te treffen voor pensioen en arbeidsongeschiktheid, met de nodige keuzevrijheid. Inzet van zzp’ers voor ‘piek en ziek’ moet mogelijk blijven, zeker in de zorg. De VVD schaart zich achter het werken met een rechtsvermoeden van werknemerschap bij een laag uurtarief en wil komen tot ‘een effectieve aanpak om schijnzelfstandigheid tegen te gaan’, maar omschrijft niet hoe dat er precies uit moet zien. 

De VVD wil van Nederland de sterkste economie van Europa maken door, onder meer, volledige deregulering van de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid: weg met de gedetailleerde cao’s. Het huidige belastingstelsel en het arbeidsrecht moeten nodig worden hervormd, want werken moet lonen. Terwijl de arbeidsmarkt wordt geliberaliseerd, komen er wel strengere maatregelen voor arbeidsmigratie. Alleen arbeidsmigranten aan wie ‘de hele samenleving iets heeft’, zijn nog welkom. Stimulering van automatisering en robotisering kan de arbeidsmigratie eveneens beperken. Verder hebben werkgevers bij vacatures de verantwoordelijkheid om eerst te zoeken binnen het onbenutte arbeidspotentieel in Nederland. Mochten zij toch arbeidsmigranten moeten inzetten, dan worden zij zelf verantwoordelijk voor het welzijn van deze werknemers. Een uitzendverbod voor sectoren met structurele misstanden rondom de behandeling van arbeidsmigranten behoort tot de mogelijkheden. 

Tot slot: wat de VVD betreft, moet de overheid inkrimpen. Ook de inhuur van externen bij de overheid moet worden beperkt, onder meer door de arbeidsvoorwaarden van specialisten te verbeteren. Kennis die blijft, hoeft later immers niet te worden ingehuurd. 

SP 

Het verkiezingsprogramma van de SP, Supersociaal geheten, pleit voor meer zekerheid en bescherming voor zelfstandigen. De partij vindt dat zzp’ers toegang moeten krijgen tot collectieve voorzieningen zoals pensioen en een arbeidsongeschiktheidsverzekering, zodat zij niet in armoede belanden. Vast werk moet weer de norm zijn; flexwerk mag alleen nog om tijdelijke pieken of ziekte op te vangen. Schijnzelfstandigen horen in loondienst, zodat er een einde komt aan onzeker werk en uitbuiting. Daarvoor moeten toezicht en handhaving worden versterkt. Voor structureel werk komt er een verbod op flexibele constructies en in sectoren met veel misstanden – zoals vleesverwerking, distributie en transport – wil de partij flexwerk volledig verbieden. 

De SP wil de positie van zelfstandigen koppelen aan meer democratie op de werkvloer. Zeggenschap voor werknemers kan zo een einde maken aan de uitholling door zzp-constructies en overbodige flexmodellen, waardoor kwaliteit en vakmanschap weer centraal worden stellen. 

Een kleinere en minder bureaucratische overheid moet eigen kennis en expertise versterken in plaats van die uit te besteden. De afhankelijkheid van dure consultants en externe adviseurs moet worden gereduceerd door meer capaciteit en deskundigheid in huis te halen.  

BBB 

De BoerBurgerBeweging (BBB) wil in haar verkiezingsprogramma De BBB levert een hervorming van de arbeidsmarkt, waarbij ‘vast minder vast’ en ‘flex minder flex’ moet worden. De partij ziet weinig heil in de huidige voorstellen voor nieuwe wetgeving rond zzp’ers, dus ze kiest niet voor de Zelfstandigenwet zoals ingediend door VVD, CDA, D66 en SGP. Liever wil de BBB de wet DBA ‘toekomstbestendig’ maken: ‘Wij wijzen overregulering die echte zelfstandigheid ondermijnt, zoals voorgesteld in de recente wetsvoorstellen, af.’ De partij wil liever gericht handhaven op structureel misbruik en schijnzelfstandigheid, zonder jacht op bonafide ondernemers. Per sector moeten er duidelijke regels en richtlijnen komen, zodat vooraf duidelijk is hoe het zit met het dienstverband. Zekerheid kan worden geboden via een vrijwillige toets of sectorale modelovereenkomsten – een ‘Verklaring Arbeidsrelatie-light’. Zelfstandigen met een laag uurtarief (minder dan 36 euro) worden beschermd via een rechtsvermoeden van werknemerschap. En door het gezagscriterium verder te verduidelijken zullen praktijk en recht beter op elkaar aansluiten. 

Daarnaast koppelt de BBB een strenger asielbeleid aan ruimte voor arbeidsmigratie, al moet Nederland eerst ‘meer werk maken van het activeren van mensen die hier al zijn.’ Voor sectoren als bouw, techniek, zorg en horeca acht BBB arbeidsmigranten onmisbaar, een uitzendverbod vindt de partij dan ook geen goed idee. Wel willen ze een hardere aanpak van misstanden bij malafide uitzendconstructies. 

NSC 

Zorgen voor zekerheid!, het programma van Nieuw Sociaal Contract (NSC), legt de nadruk op bestaanszekerheid. Daarvoor moeten ‘normale dienstverbanden’ weer de norm worden: de fiscale en sociale behandeling van werknemers, uitzendkrachten en zelfstandigen moet zo veel mogelijk worden gelijkgetrokken, zodat concurrentie op arbeidsvoorwaarden verdwijnt. De maximale duur van uitzendarbeid moet bovendien worden beperkt; het zou uitsluitend toegestaan moeten zijn om ‘piekte en ziekte’ op te vangen. Ook NSC vindt dat in de wet moet komen te staan dat bij zelfstandigen met een uurtarief onder de 36 euro sprake is van een rechtsvermoeden van werknemerschap. 

De partij pleit daarnaast voor het terugschalen van flexwerk en het ontmoedigen van de uitstroom van zorgmedewerkers naar flexarbeid. En door de eigen externe inhuur te beperken moet de overheid het juiste voorbeeld geven: ‘Waar nodig komen flexwerkers in vaste dienst, zodat deskundigheid en ervaring binnen de overheidsorganisaties blijven.’ 

Het NSC wil minder arbeidsmigratie en een strengere aanpak van misstanden en uitbuiting. Met name in de vleessector ziet NSC het vaak misgaan, reden voor een uitzendverbod in deze sector. Ook sectoren als de schoonmaak, transport en teelt kunnen daarmee worden gedreigd als ze hun misstanden niet oplossen. Daarnaast krijgen werkgevers de verplichting hun arbeidsmigranten in te schrijven bij het basisregister en wordt het verboden om een deel van het minimumloon (25 procent) in te houden voor huisvesting.  

PVV 

In het PVV-programma Dit is uw land! is het vergeefs zoeken naar standpunten over kwesties als de arbeidsmarkt, flex, zzp, handhaving schijnzelfstandigheid, economie of werkgeverschap. Zelfs een alinea over arbeidsmigratie ontbreekt, al wordt wel gesteld dat de ‘oneerlijke expatregeling’ moet worden beëindigd. 

Meer weten?  
Bekijk ook de verkiezingsprogramma’s van Partij voor de Dieren, Volt, ChristenUnie, SGP, JA21, Denk en Forum voor Democratie.